Rəsulzadə və Nizaminin türk sevgisi

Rövşən ŞİRALIYEV







Bütün həyatı boyu istiqlal eşqi ilə yasayan Məhəmməd Əmin Rəsulzadə Nizami Gəncəvini bir eşq şairi kimi təqdim etdikdə, bu eşqi bir tərəfdə kainatın dayağı, digər tərəfdə türkün gözəlliyi kontekstində təqdim edirdi. Nizami eşqi kainatın dayağı sanaraq deyirdi:

Arasan cahanın oluşunu,
Eşqdə bularıq duruşunu.

Türk sevgisi haqqında isə Rəsulzadə yazırdı:


"Gözəllik məfhumu olaraq işlədilən "türk" sözünün həqiqi və məcazi mənalarda digər şair və yazıçılarda da nümunələrini tapmaq mümkündür. Amma yəqin ki, heç bir yerdə və farsca yazılmış heç bir əsərdə "türk" məfhumu Nizamidə olduğu qədər sevgi və məntiqi silsilə ilə ifadə edilməmişdir. Şairin təhlil etməkdə olduğumuz "Xəmsə"sində bu müddəanın 80-dən artıq müxtəlif dəlil və əsaslarını tapmışıq".

Rəsulzadə bu dəlilləri ümumiləşdirərək, deyir:

"Nizami "türk" deyir - gözəl, mərd, qəhrəman, döyüşçü, sərkərdə, bilici, ər, rəhbər və başçı nəzərdə tutur; "türklük" deyir - gözəllik, yaxşılıq, təmizlik, doğruluq, mərdlik, qəhrəmanlıq, sərkərdəlik, başçılıq demək istəyir; "Türküstan" deyir - vəfa, doğruluq, istənilən yerə qovuşmaq (vüsal) nəzərdə tutur".

Rəsulzadə bu fikirlərini kifayət qədər geniş izah etməklə kifayətlənmir, həm də bu fikirləri nəzmə çəkir:

"Əcəmcə yazmışsa da gər, o, türkdür,
"Xəmsə"sində türkün rolu böyükdür.

"Türklük" deyir, o, gözəllik anlayır,
Həm eynilik, həm özəllik anlayır.

Dünyadakı gözəllərdən bəhs edir,
Bunları hep o, "türk" deyə vəsf edir.

Onun da türk, göyçək gözü gözəldir,
Sözü doğru, dili dadlı, səkərdir...".

Rəsulzadənin məsnəvisindən bir parçanı təqdim etdim sizə. Düşünürəm ki, Rəsulzadənin Nizami sevgisi, türk sevgisi bu kiçik parçada da aydınlasir.

Bu iki dahini 800 illik bir zaman ayırsa da, onları birləşdirən amal elə türk sevgisidir, bəşəri sevgidir.

Bir zamanlar Nizaminin gördüyü sayğısızlığı indi Rəsulzadə görür. Amma bu isimləri, onların qazandıqları sevgini kimsə qədirbilən insanların - milyonların qəlbindən silə bilməyəcək. Bu, o zaman baş verə bilər ki, insan övladı artıq göydəki Günəşə də həsrət qalıb.

Dahi Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin 140 yaşı tamam olur sabah (31 yanvar). Ruhun şad olsun, deyirəm, Böyük İnsan! Sən bizə Vətəni də, onun zəkalı övladlarını da sevməyi öyrətdin!